Męczeństwo

Kandydatami na ołtarze mogą być także męczennicy - osoby, które zostały zabite z nienawiści do wiary (per odium fidei). W tym kontekście warto przypomnieć, że „wyznawcą” nazywamy osobę, która była świadkiem wiary, wykazała się heroicznością cnót, ale nie złożyła najwyższej ofiary ze swojego życia.

Ofiara z życia

Co więcej, w roku 2017 papież Franciszek listem apostolskim Maiorem hac dilectionem otworzył tzw. trzecią drogę do beatyfikacji i kanonizacji: ofiara z życia, która polega na tym, że kandydat na ołtarze: (1) w sposób dobrowolny ofiarował swoje życie oraz w sposób heroiczny zaakceptował pewną śmierć ze względu na miłość (propter caritatem), śmierć, która ma nastąpić w krótkim terminie. (Ważne, by istniał związek między ofiarą z życia i przedwczesną śmiercią takiego kandydata); (2) praktykował, przynajmniej w zwykłym stopniu, cnoty chrześcijańskie przed oddaniem swojego życia, i aż do śmierci; (3) umarł w opinii świętości (jej oznaki pojawiły się przynajmniej po jego śmierci); oraz (4) zaistniał cud, który miał miejsce po śmierci Sługi Bożego i za jego wstawiennictwem.

Heroiczność cnót

Celem procesu jest weryfikacja heroiczności cnót kandydata, czyli owej stałej dyspozycji do czynienia dobra, która winna przejawiać się stałością praktykowania cnót, dokładnością i wiernością w codziennym wypełnianiu obowiązków swego stanu. A zatem, należy wykazać, że kandydat praktykował w swoim życiu cnoty na bardzo wysokim poziomie, ponad przeciętną. W innych przypadkach przedmiotem weryfikacji są wymagania dotyczące chrześcijańskiego męczeństwa lub ofiary z życia.

Próba „rekonstrukcji” życia kandydata na ołtarze jest dwukierunkowa. Pierwszy kierunek, to zebranie ustnych świadectw osób, które znały Sługę Bożego i potrafią dokładnie opowiedzieć o faktach i wydarzeniach z jego życia, o wypowiedzianych przez niego słowach; drugi, to zebranie dokumentów i różnego rodzaju pism dotyczących Sługi Bożego (np. książek, artykułów, listów czy pism autorstwa Sługi Bożego).

Jeśli powyższe warunki są spełnione i tworzą spójną całość, biskup diecezjalny (miejsca śmierci kandydata na ołtarze) występuje o rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego. Zasięga także opinii Konferencji Episkopatu oraz zwraca się z prośbą o nulla osta do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych (Kongregacji ds. Świętych). Proces, poza wyjątkiem dyspensy papieskiej, może rozpocząć się nie wcześniej jak po upływie co najmniej 5 lat od śmierci kandydata na ołtarze. Biskup diecezjalny powołuje trybunał złożony ze swojego delegata, z promotora sprawiedliwości, dwóch notariuszy i doręczyciela pism. Specjalna Komisja Historyczna gromadzi wszystkie pisma niedrukowane Sługi Bożego, a także pozostawione przez niego dokumenty oraz opracowania o nim. Wreszcie, dwóch cenzorów teologów ma za zadanie ocenić pisma drukowane Sług Bożego pod kątem ich zgodności z wiarą i moralnością chrześcijańską. Finalnie, podczas sesji zamykającej proces na etapie diecezjalnym, pod przewodnictwem biskupa, tak zgromadzona dokumentacja procesowa jest pieczętowana i przygotowana do przekazania do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych.

Od połowy XVII wieku, tj. od ogłoszenia w roku 1634 przez papieża Urbana VIII bulli Coelestis Hierusalem cives, Kościół, aby uniknąć zamieszania i możliwych nadużyć na drodze kandydata na ołtarze, posługuje się określonymi regułami i przepisami, które wyznaczają ramy tzw. kanonicznego procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego. Procesu, który zmierza do stwierdzenia tzw. „świętości kanonizowanej”.

Po zamknięciu etapu diecezjalnego i przekazaniu całej zebranej dokumentacji procesowej do Kongregacji ds. Świętych, sprawa beatyfikacji Sługi Bożego przechodzi na tzw. Etap rzymski, my nazywamy go pierwszym (I Etap rzymski). Jak we wszystkich procesach, tak również i w tym przypadku dochodzi do pewnego rodzaju obrony i oskarżenia. Rolę obrońcy przyjmuje postulator, którego zadaniem jest wykazanie znamion świętości kandydata na ołtarze. Rolę zaś oskarżyciela pełni promotor sprawiedliwości (promotor fide – „opiekun wiary”, advocatus diaboli - „adwokat diabła”). Pierwszy jest ustanawiany przez właściwego biskupa diecezjalnego (biskupa miejsca śmierci kandydata na ołtarze) i zatwierdzany przez Kongregację Spraw Kanonizacyjnych, drugi z kolei jest przydzielany do sprawy bezpośrednio przez wspomnianą Kongregację. Zadaniem relatora jest pokierowanie pracami postulatora sprawy w przygotowaniu Positio, czyli specjalnego opracowania, które będzie syntezą zebranych w sprawie dowodów.

Positio musi ukazać sine dubio (bez najmniejszej wątpliwości) życie oraz heroiczność cnót lub męczeństwo, lub też ofiarę z życia, a także opinię świętości życia Sługi Bożego. Opracowanie jest studiowane przez Komisję Konsultorów Teologów, a w przypadku tzw. spraw historycznych (inaczej: dawnych, kiedy kandydat na ołtarze zmarł bardzo dawno temu i żaden z naocznych świadków nie żyje) także przez Komisję Historyczną. Jeśli opinie ww. specjalistów są pozytywne (bierze się pod uwagę większość kwalifikowaną), Positio poddawane jest ocenie Komisji Kardynałów i Biskupów złożonej z biskupów i kardynałów, członków Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych.

Jeżeli wynik głosowania członków tego ostatniego gremium jest także pozytywny, to Ojciec Święty może zezwolić na promulgację Dekretu o heroiczności cnót lub Dekretu o męczeństwie, lub Dekretu o ofierze z życia. Od tego momentu Słudze Bożemu przysługuje tytuł „czcigodnego”: oznacza to uznanie, że kandydat na ołtarze posiadł cnoty chrześcijańskie (teologiczne: wiarę, nadzieję i miłość; kardynalne: roztropność, sprawiedliwość, męstwo i wstrzemięźliwość; a także inne, jak: ubóstwo, czystość, posłuszeństwo, pokora itp.) w stopniu heroicznym lub, że jego śmierć miała charakter bądź to męczeństwa, bądź to ofiary z życia (wg wymogów stawianych przez Dykasterię). Wszystko to kończy tzw. I Etap rzymski sprawy beatyfikacji i kanonizacji kandydata na ołtarze.

 

I Cud

 

Do beatyfikacji wymaga się zatwierdzonego przez Kongregację Spraw Kanonizacyjnych jednego cudu dokonanego po śmierci kandydata na ołtarze i za jego wstawiennictwem. W przypadku męczennika nie jest wymagany cud.

Bada się cudowne zdarzenie, na ogół uzdrowienie z jakiejś choroby, które jest niewytłumaczalne z naukowego punktu widzenia. Więcej, jest ono zawsze poddawane ocenie Konsulty Medycznej, która jako organ kolegialny Kongregacji ds. Świętych, składa się z biegłych lekarzy lub innych specjalistów (zarówno wierzących, jak i niewierzących), którzy formułują wnioski końcowe: rozpoznanie, rokowanie, leczenie i sposób uzdrowienia. W samym zdarzeniu cudownym ważne jest, aby uzdrowienie było całkowite i trwałe, a w wielu przypadkach także natychmiastowe. Kiedy opinia Konsulty Medycznej jest pozytywna, sprawa kierowana jest do teologów konsultorów, których zadaniem jest zbadanie przypadku uzdrowienia pod kątem teologicznym, tj. czy istnieje ścisły związek między uzdrowieniem a modlitwą o uzdrowienie za przyczyną Sługi Bożego. Obok oceny Konsulty Medycznej oraz gremium teologów konieczna jest także aprobata Komisji Kardynałów i Biskupów przy Kongregacji ds. Świętych. Finalnie, Ojciec Święty zatwierdza odpowiedni Dekret o cudzie.

Od czasów papieża Leona X (1515 rok) akt beatyfikacji jest zastrzeżony dla Stolicy Apostolskiej. Co więcej z perspektywy kanonizacji beatyfikacja jest etapem pośrednim. Jeśli zostaje potwierdzone męczeństwo kandydat na ołtarze, w sposób natychmiastowy, bez konieczności uznania cudu za jego wstawiennictwem, zostaje on ogłoszony błogosławionym. W pozostałych przypadkach do beatyfikacji Sługi Bożego wymagany jest jeden cud zatwierdzony przez Kongregację ds. Świętych, a dokonany po śmierci kandydata na ołtarze i za jego wstawiennictwem. Po zatwierdzeniu przez Ojca Świętego wspomnianego wyżej Dekretu o cudzie, czcigodny Sługa Boży może zostać beatyfikowany. Beatyfikacja polega na wpisaniu osoby czcigodnego Sługi Bożego, nazywanego odtąd „błogosławionym”, do kalendarza liturgicznego swojej diecezji lub swojej rodziny zakonnej (tj. zezwala się na publiczny kult o charakterze lokalnym i wyznacza się datę wspomnienia liturgicznego, która najczęściej jest datą śmierci (dies natalis) lub inną, uważaną za szczególnie ważną w życiu błogosławionego - np. data święceń kapłańskich, inauguracji pontyfikatu itd.).

Aby błogosławiony mógł zostać ogłoszony świętym, a sprawa Sługi Bożego mogła wejść na drugi etap rzymski, potrzeba drugiego cudu.

 

II Cud

 

Cud potrzebny do kanonizacji musi pojawić się po beatyfikacji Sługi Bożego i zostać przypisany jego wstawiennictwu. Po zebraniu dokumentacji domniemanego cudu i przesłaniu jej do Kongregacji ds. Świętych, sprawa kanonizacji błogosławionego wchodzi w wyżej wspomniany etap. Proces uznania przez Kongregację zdarzenia za cudowne następuje w sposób analogiczny do tego opisanego w przypadku cudu wymaganego do beatyfikacji. W efekcie, papież zatwierdza wydany przez Kongregację Dekret o cudzie i w stosownym czasie wydaje Dekret o kanonizacji. Ponadto dokonuje się wtedy nie tylko kanoniczna ocena, w świetle obowiązujących norm prawa i procedur Kongregacji ds. Świętych, autentyczności cudu potrzebnego do kanonizacji, ale także ocena rozwoju kultu osoby błogosławionego.

Kanonizacja jest ostatecznym aktem papieskim, przez który Sługa Boży, dotąd czczony jako błogosławiony, zostaje wpisany do katalogu świętych. Wprowadza ona także kult publiczny kościelny owego Sługi Bożego należy osobom świętym (łac. cultus douliae). Kult ten ma charakter nakazany w całym Kościele powszechnym. Warto podkreślić, że decyzja o kanonizacji Sługi Bożego jest zarezerwowany Stolicy Apostolskiej od czasów pontyfikatu papieża Aleksandra III (Dekretem Audivimus  z 1171 roku, który wszedł w życie w 1234 roku, po włączeniu go do Dekretałów papieża Grzegorza IX). Co więcej, papieski akt kanonizacji cieszy się przywilejem nieomylności (Kongregacja Nauki Wiary, Wyjaśnienie doktrynalne dotyczące końcowej części formuły «Wyznania wiary» (1998 r.), nr 11).